“White Lotus” hé lộ góc khuất Bangkok: Chậm rãi sống kiểu Thái?

“White Lotus” mùa 3 đang rần rần trên mạng, và dân tình mê Thái như tụi mình lại được dịp “super soi” xem Thái Lan được lên phim như thế nào hen? Mình cũng cày không sót tập nào, vừa hóng drama vừa ôm bụng cười với mấy cái meme. Nhưng thú thật, mấy nhân vật người Thái như Gaitok và Mook ban đầu làm mình hơi “tụt mood” vì thấy cứ một màu sao sao ấy. Mãi đến khi lướt Twitter (lại là Twitter!) và đọc được một phân tích sâu hơn, mình mới “à há” ra nhiều điều thú vị về cái gọi là “chất Thái” mà bộ phim có lẽ đang cố gắng khai thác, và nó kết nối cực mạnh với một trải nghiệm ẩm thực “sống chậm” mình từng có ở một góc nhỏ Bangkok.

“White Lotus” mùa 3 và cú “twist” văn hóa Thái: Khi “sát thủ” không phải là nghề nghiệp đáng mơ ước?

Cả nhà có để ý không, trong khi các nhân vật phương Tây trong “White Lotus” thường quay cuồng với những mưu mô, tham vọng, thì nhân vật Gaitok lại đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan rất “Đông phương”: liệu anh có nên từ bỏ niềm tin Phật giáo về việc không sát sinh, rèn luyện “bản năng sát thủ” để trở thành vệ sĩ, kiếm nhiều tiền hơn và trở thành một “mối tốt” trong mắt Mook?

Nghe thì có vẻ giống như một lựa chọn nghề nghiệp để “leo lên nấc thang tư bản” thường thấy ở nhiều nơi. Nhưng nếu bạn đã từng “ăn dầm nằm dề” ở Thái một thời gian như mình, hoặc ít nhất là tìm hiểu kỹ về văn hóa xứ Chùa Vàng, bạn sẽ thấy có gì đó “sai sai” ở đây. Người Thái, theo truyền thống, thường không quá đặt nặng cái gọi là “killer instinct” – cái bản năng phải tranh đấu, phải vượt lên, phải “giết” đối thủ để thành công bằng mọi giá.

Tất nhiên, xã hội nào cũng có người này người kia, nhưng cái tinh thần “sabai sabai” (สบาย ๆ – nghĩa là thoải mái, từ từ, thư giãn) hay câu cửa miệng “mai pen rai” (ไม่เป็นไร – nghĩa là không sao đâu, đừng bận tâm) nó đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều người Thái. Họ coi trọng sự cân bằng, sự hài lòng với những gì mình có hơn là chạy theo một “đế chế hạt dẻ” nào đó mà không có điểm dừng. Với họ, việc làm trong ngành dịch vụ, du lịch, nơi thể hiện sự hiếu khách, có khi còn được coi trọng và mang lại sự ổn định tinh thần hơn là một công việc “tay chân thuê” cho một ông chủ Tây nào đó, dù có nhiều tiền hơn. Sự giàu có về tinh thần và thời gian cho bản thân, gia đình đôi khi lại là thứ “xa xỉ” hơn cả.

Giải mã “chất Thái” ẩn sau những thước phim: Chủ nghĩa tư bản “kiểu Mỹ” có “chọi” lại được lối sống “พอเพียง” (Pho Phiang)?

Cái này làm mình nhớ ngay đến Triết lý Kinh tế Vừa Đủ (Sufficiency Economy Philosophy – เศรษฐกิจพอเพียง, đọc là Sệt-tha-kịt Pho Phiang) mà cố Quốc vương Bhumibol Adulyadej đã dày công xây dựng và truyền bá. Nghe thì “vĩ mô” vậy thôi, chứ nôm na là chủ trương sống một cách có chừng mực, biết đủ, tự lực tự cường và có sự chuẩn bị để đối phó với những biến động. Đây không phải là kêu gọi mọi người sống nghèo khổ, mà là sống một cách khôn ngoan, bền vững.

Bạn có thấy mấy xe đẩy bán som tam (ส้มตำ – gỏi đu đủ) hay khao niao mamuang (ข้าวเหนียวมะม่วง – xôi xoài) không? Nhiều cô chú bán hết hàng là dọn về nghỉ ngơi, mai bán tiếp, chứ ít ai có tham vọng mở chuỗi “gỏi đu đủ toàn cầu” lắm. Hay những quán ăn gia đình nhỏ xinh, chủ quán chỉ muốn giữ lượng khách vừa phải để đảm bảo chất lượng và còn có thời gian tận hưởng cuộc sống. Đó chính là tinh thần “Pho Phiang” đó!

Hồi mình mới qua Thái, cũng từng ngơ ngác khi thấy nhiều hàng quán đóng cửa sớm ơi là sớm, hoặc nghỉ bán cả tuần đi chơi lễ. Nhưng ở lâu rồi mới thấm, đó là lựa chọn của họ, lựa chọn được sống chậm lại, hưởng thụ thành quả lao động một cách bình yên. Tư bản “kiểu Mỹ” với guồng quay phải mở rộng, phải tối đa hóa lợi nhuận, dường như gặp phải một “bức tường mềm” nhưng rất kiên cố của văn hóa Thái.

Panlom (ร้านผ่านลม) – “Làn gió thoảng” giữa Bangkok xô bồ: Khi ẩm thực là một câu chuyện “sống chậm”

Và nếu bạn muốn “nếm” thử cái triết lý sống chậm này một cách trọn vẹn nhất, thì mình “highly recommend” một địa chỉ mà mình vô tình “khai quật” được trong một lần lang thang ở khu Bangkok Noi (บางกอกน้อย – một quận cổ kính phía Tây Bangkok, qua sông Chao Phraya). Quán tên là Panlom (ร้านผ่านลม, đọc là Rán Pàn Lom), nghĩa là “làn gió thoảng qua”.

Tìm đường đến “ốc đảo” bình yên

Panlom nằm khá gần trạm MRT Bang Khun Non (บางขุนนนท์), nhưng bạn sẽ phải len lỏi một chút vào một con hẻm nhỏ mới thấy được ngôi nhà gỗ kiểu Thái xưa xinh xắn, nơi cô chủ đã về hưu mở một nhà hàng siêu nhỏ, chỉ có một, hai bàn thôi. Quán nằm ngay cạnh tiệm bánh pie của con trai cô. Nghe đã thấy “thơ” rồi đúng không?

Trải nghiệm “độc nhất vô nhị”

Điều đầu tiên mình phải nhấn mạnh: đặt bàn trước là bắt buộc và phải đặt món luôn nhé! Vì cô chỉ nấu những món gia truyền mà khách đã chọn, đảm bảo độ tươi ngon và sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Đây không phải kiểu nhà hàng sang chảnh, chạy theo trend “ẩm thực hoàng gia Thái Lan” đâu. Nó đơn giản là một người bà, người mẹ muốn chia sẻ những hương vị quen thuộc đã gắn bó với gia đình mình qua nhiều thế hệ. Ngồi ăn ở đây, mình có cảm giác như đang được mời đến dùng bữa tại nhà một người bạn Thái thân thiết vậy, ấm cúng và chân thật vô cùng. Mình đã phải “canh me” mấy ngày mới đặt được bàn đó, nhưng hoàn toàn xứng đáng!

“Mổ xẻ” bàn tiệc Panlom: Hương vị truyền thống lay động vị giác

Vì không gian có hạn, đồ ăn sẽ được phục vụ theo kiểu “course-style”, từ từ từng món một. Và đây là những “siêu phẩm” mà mình đã có dịp thưởng thức:

Khai vị đánh thức mọi giác quan

* Mor Hor (ม้าฮ่อ – Mã H้อ, tức Ngựa Phi): Món khai vị bé xinh mà tinh tế, từng miếng dứa hoặc cam tươi rói được phủ một lớp nhân tôm thịt rim sền sệt, vị chua ngọt mặn hài hòa. Đúng kiểu “nhỏ mà có võ”, cắn một miếng là tỉnh cả người!
* Mangkorn Karb Kaew (มังกรคาบแก้ว – Măng Con Cạp Keo, tức Rồng ngậm ngọc): Cũng tương tự Mor Hor nhưng có thể dùng loại trái cây khác, vẫn là sự kết hợp tuyệt vời của vị ngọt thanh từ trái cây và vị đậm đà của nhân.
* Miang Som O (เมี่ยงส้มโอ – Miêng Sôm Ô, tức Gỏi cuốn bưởi): Miang (เมี่ยง) là một kiểu gỏi cuốn lá lốt (hoặc các loại lá khác) rất đặc trưng của Thái. Ở Panlom, miang bưởi với phần nhân ngọt thơm, các loại hạt bùi bùi, thêm chút dừa nạo, gói trong lá lốt tươi, chấm với nước sốt đặc biệt. Ôi chao, ăn một miếng là thấy cả khu vườn nhiệt đới trong miệng, sảng khoái khó tả!

Món chính đậm đà “chất nhà làm”

* Yum Kamoy (ยำขโมย – Dăm Kha Môi, tức Gỏi Kẻ Trộm): Cái tên nghe đã thấy “giang hồ” rồi hen! Đây là một loại gỏi trộn với tôm, gà, thanh cua và cá khô xay nhuyễn. Vị chua cay mặn ngọt cân bằng hoàn hảo, hải sản tươi rói, ăn cực kỳ “bắt miệng”.
* Mee Krob (หมี่กรอบ – Mì Cờ Rọp, tức Mì Giòn): Món này tưởng dễ mà khó nha, làm sao cho sợi mì vừa giòn rụm, vừa thấm đều sốt chua ngọt thoảng hương cam quýt (thường là vỏ quýt som sa – ส้มซ่า, một loại cam đặc trưng của Thái) thanh tao là cả một nghệ thuật. Chỗ này làm đỉnh của chóp, không bị ngọt gắt hay quá dầu mỡ.
* Kai Pullo (ไข่พะโล้ – Khày Pá Lố, tức Trứng Thịt Kho Ngũ Vị): Món trứng thịt kho tàu phiên bản Thái, nhưng vị ngọt dịu hơn, thơm lừng mùi ngũ vị hương và các loại thảo mộc. Thịt mềm tan, trứng thấm đẫm gia vị, ăn với cơm trắng nóng hổi thì “hết sảy con bà bảy”!
* Khao Kluk Kapi (ข้าวคลุกกะปิ – Khao Klúc Ca Pì, tức Cơm Trộn Mắm Ruốc): Món “cơm trộn quốc dân” đây rồi! Dĩa cơm đầy ắp màu sắc với cơm trộn mắm ruốc thơm lừng, ăn kèm xoài xanh bào sợi, ớt hiểm, hành tím, trứng chiên thái chỉ, tôm khô và thịt heo kho ngọt. Mỗi muỗng là một sự bùng nổ hương vị, ăn là ghiền!

\

* Green Curry (แกงเขียวหวาน – Keng Khiểu Hoản, tức Cà Ri Xanh): Cà ri xanh ở đây nấu kiểu “chuẩn nhà làm”, không quá béo ngậy, không xanh lè xanh lét như mấy chỗ “công nghiệp” đâu. Mình hơi “dị ứng” với cà ri xanh màu nõn chuối luôn á, vì mình sinh thứ Sáu, theo mê tín Thái là màu đó không hợp (cười). Ở Panlom, màu cà ri tự nhiên, vị cay thơm nồng nàn, ăn kèm với roti tự làm nóng giòn hoặc bún gạo tươi kanom jeen (ขนมจีน – Kha Nỏm Chin) là “số dzách”.

Tráng miệng cổ điển, kết thúc ngọt ngào

* Som Chun (ส้มฉุน – Sôm Chùn): Món tráng miệng thanh mát cổ điển này làm từ các loại trái cây có vị chua (như cam, vải, sơ ri) ngâm trong nước siro thơm mùi hoa lài hoặc hoa bưởi, đặc biệt là có rắc thêm bột hành phi tự làm giòn tan bên trên. Nghe lạ hen, nhưng cái vị mằn mặn, thơm lừng của hành phi nó lại cân bằng tuyệt vời với vị ngọt thanh của trái cây. Một sự kết hợp bất ngờ mà tinh tế!

Còn nhiều món ngon khác như Massaman Curry (มัสมั่น – Mát Xạ Mั่น, cà ri Massaman), Khao Tung Na Tang Chao Suan (ข้าวตังหน้าตั้งชาวสวน – Khao Tăng Na Tằng Chao Xuổn, cơm cháy chấm sốt thịt bằm), Pla Hang Tang Mo (ปลาแห้งแตงโม – Pla Heng Teng Mô, dưa hấu rắc ruốc cá) mà mình chưa có dịp “chiến” hết vì bụng dạ có hạn. Nếu bạn có ý định đến Panlom, nhớ rủ thêm “đồng bọn” để thử được nhiều món nha!

“Chậm lại một chút” giữa Bangkok: Bài học từ “White Lotus” và những người bán hạt dẻ

Quay lại với “White Lotus” và câu chuyện về “bản năng sát thủ”. Có lẽ, điều mà bộ phim (dù vô tình hay hữu ý) chạm đến chính là sự khác biệt trong quan niệm về thành công và hạnh phúc. Cái “đế chế hạt dẻ” mà người phương Tây hay người Mỹ theo đuổi có thể không phải là mục tiêu của tất cả mọi người, đặc biệt là ở một đất nước có nền văn hóa Phật giáo lâu đời và triết lý “sống đủ” như Thái Lan.

Cô chủ quán Panlom, với gian bếp nhỏ và những món ăn gia truyền, chính là một minh chứng sống động cho việc hạnh phúc không nhất thiết phải đến từ sự bành trướng hay chinh phục. Nó có thể đến từ việc làm tốt những gì mình yêu thích, chia sẻ nó với mọi người một cách chân thành, và giữ lại cho mình một khoảng trời bình yên.

Còn về chuyện “authenticity” (tính nguyên bản) mà nhân vật trong phim có nhắc đến, mình lại nghĩ, “authenticity” là gì khi ở Thái? Đôi khi nó đơn giản là sống thật với chính mình, với văn hóa của mình, chứ không phải chạy theo một chuẩn mực nào đó áp đặt từ bên ngoài. Ẩm thực của Panlom “authentic” không phải vì nó cố gắng tái hiện một công thức hoàng gia nào, mà vì nó là hương vị thật của một gia đình Thái, được nấu bằng cả tình yêu và sự tỉ mỉ.

Kết luận: “Sống chậm” kiểu Thái – Có phải là “trend” bạn đang tìm kiếm?

Vậy đó cả nhà ơi, từ một bộ phim đang hot, tụi mình lại có dịp “đào sâu” thêm một chút về văn hóa và lối sống rất riêng của người Thái. Bangkok không chỉ có những trung tâm thương mại sầm uất, những khu chợ đêm náo nhiệt, mà còn có những “làn gió thoảng” như Panlom, nơi thời gian dường như trôi chậm lại, nơi ta tìm thấy sự bình yên trong từng món ăn, từng câu chuyện.

Lần tới nếu có dịp ghé thăm Thái Lan, mình khuyến khích các bạn hãy thử một lần “đi lạc” vào những con hẻm nhỏ, tìm đến những quán ăn gia đình ít người biết, lắng nghe câu chuyện của họ. Biết đâu, bạn sẽ “ngộ” ra được nhiều điều thú vị hơn cả những tấm hình check-in “triệu like” đó. Với mình, đó mới chính là những trải nghiệm “Thái Lan trong tim” thực sự.

Còn bạn thì sao? Bạn có ấn tượng hay kỷ niệm nào về lối sống “chậm mà chắc” này của người Thái không? Hay bạn biết quán ăn “bí mật” nào ở Thái mà muốn chia sẻ với “đồng bọn”? Comment ở dưới cho mình biết với nha!