Thực đơn chay Thái Lan: Bí mật hương vị & sức khỏe từ xứ sở Chùa Vàng!

Chào cả nhà yêu dấu! Lại là mình đây, đứa con gái “u mê” xứ Chùa Vàng không lối thoát đây! Dạo gần đây lướt newsfeed thấy dân tình rần rần với trend “healthy lifestyle”, rồi nào là “vegan”, “plant-based” các kiểu. Nghe thì có vẻ hơi “healthy” quá so với một đứa mê ẩm thực như mình đúng không? Nhưng khoan, dừng khoảng chừng là 2 giây! Ai nói ăn chay là nhạt nhẽo, là thiếu vị? Đặc biệt là khi nói đến ẩm thực chay Thái Lan, thì thôi rồi, “ngon bá cháy bọ chét” luôn cả nhà ơi! Mình vừa có chuyến “oanh tạc” Thái Lan mới nhất và “khai quật” được cả một kho tàng bí mật về món chay Thái, hôm nay phải “xả” hết cho anh em đây. Chuẩn bị tinh thần “đói con mắt” nha!

Tại sao đồ chay Thái lại “gây bão” đến vậy? Hành trình “u mê” của một đứa cuồng Thái!

Nói thiệt là hồi đầu mình cũng bán tín bán nghi lắm. Kiểu, đồ Thái mà không có tí thịt thà, hải sản, không có nước mắm “thần thánh” thì còn gì là Thái nữa? Nhưng cả nhà ơi, mình đã sai, sai quá sai! Chuyến đi vừa rồi, theo chân một người bạn Thái “chính gốc” sành ăn, mình mới thực sự “giác ngộ” về thế giới ẩm thực chay Thái (อาหารเจ – a-hản chê).

Thật ra, đồ chay ở Thái Lan không phải là cái gì đó quá mới mẻ đâu. Với một đất nước Phật giáo chiếm đa số như Thái Lan, việc ăn chay vào những ngày lễ đặc biệt hoặc thậm chí là trường chay đã khá phổ biến từ lâu. Nhưng cái cách mà người Thái biến tấu, nâng tầm món chay lên thành một nghệ thuật ẩm thực mới thực sự đáng nể. Họ không chỉ đơn thuần là loại bỏ thịt cá, mà còn khéo léo sử dụng vô vàn nguyên liệu thực vật để tạo nên những hương vị bùng nổ, đa dạng và cực kỳ hấp dẫn. Và quan trọng nhất, nó vẫn giữ được cái “chất” Thái không lẫn vào đâu được! Từ các khu chợ đêm tấp nập đến những nhà hàng sang chảnh ở Bangkok, đâu đâu mình cũng thấy những lựa chọn “chay mặn đều ngon”.

\

“Vũ khí bí mật” trong bếp chay Thái: Không chỉ là rau củ quả đâu nha!

Cả nhà có tò mò bí quyết nào giúp món chay Thái vẫn “đỉnh của chóp” dù không thịt cá không? Để mình “bật mí” vài “vũ khí” lợi hại mà các đầu bếp Thái sử dụng nhé!

Tam tấu huyền thoại: Sả – Riềng – Lá Chanh Thái (Kaffir Lime Leaves)

Đây chính là linh hồn của ẩm thực Thái, dù chay hay mặn! Sả (ตะไคร้ – tà-khrai) với mùi thơm nồng đặc trưng, riềng (ข่า – khà) cay ấm và lá chanh Thái (ใบมะกรูด – bai má-krùt) thơm ngát không lẫn đi đâu được. Ba “chiến binh” này khi kết hợp với nhau sẽ tạo nên một tầng hương vị nền tảng, đánh thức mọi giác quan. Hồi ở Chiang Mai, mình có tham gia một lớp học nấu ăn, cô giáo dạy rằng chỉ cần ngửi thấy mùi ba loại này phi thơm là biết ngay “à, món Thái đây rồi!”.

Nước cốt dừa: “Linh hồn” béo ngậy

Nếu sả, riềng, lá chanh là “xương sống” thì nước cốt dừa (กะทิ – gà-thí) chính là “da thịt” mượt mà của nhiều món chay Thái, đặc biệt là các món cà ri. Vị béo ngậy, thơm lừng của nước cốt dừa không chỉ tăng thêm độ hấp dẫn mà còn giúp cân bằng vị cay nồng của ớt. Mình mê tít món cà ri xanh chay (แกงเขียวหวานเจ – keng khiểu wản chê), nước cốt dừa sánh mịn, quyện với vị cay thơm của paste cà ri, ăn cùng cơm trắng thì đúng là “nhức nách”! Kinh nghiệm của mình là nên chọn loại nước cốt dừa tươi hoặc loại đóng lon có hàm lượng dừa cao, món ăn sẽ ngon hơn hẳn.

Đạm thực vật “thần thánh”: Đậu hũ, Tempeh và hơn thế nữa

Ai nói ăn chay thiếu chất? Ở Thái, đậu hũ (เต้าหู้ – tao-hù) và tempeh (เทมเป้ – thêm-pê) được biến tấu thành vô vàn món ngon. Đậu hũ có thể được chiên giòn, xào, nấu cà ri, làm gỏi. Tempeh, một loại bánh làm từ đậu nành lên men, có kết cấu dai hơn và vị bùi đặc trưng, cũng là một nguồn protein tuyệt vời. Ngoài ra, các loại nấm như nấm hương (เห็ดหอม – hẹt hỏm), nấm bào ngư (เห็ดนางรม – hẹt nang rôm), hay thậm chí là mít non cũng được sử dụng để tạo độ “thịt” và vị ngọt tự nhiên cho món chay. Mình từng ăn một món Larb nấm chay (ลาบเห็ดเจ – làp hẹt chê) ở một quán nhỏ tại Isaan, ngon đến mức quên luôn bản gốc làm từ thịt!

“Phù thủy pha chế” nước sốt chay Thái: Bí kíp cân bằng vị giác “đỉnh của chóp”

Nước sốt chính là “át chủ bài” quyết định sự thành bại của món Thái. Với đồ chay, thách thức lớn nhất là làm sao tạo được vị umami (vị ngọt thịt) mà không dùng nước mắm. Nhưng người Thái siêu đỉnh luôn! Họ có những bí quyết riêng:

* Nước tương (ซีอิ๊ว – xi-íu): Là cơ sở cho nhiều loại nước chấm và xào nấu.
* Nước cốt chanh (น้ำมะนาว – nám má-nao): Tạo vị chua thanh, kích thích vị giác.
* Tương ớt (ซอสพริก – xót phrík): Thêm vị cay nồng “đã đời”. Mình mê cái loại tương ớt Sriracha của Thái, cay mà thơm.
* Đường thốt nốt (น้ำตาลปี๊บ – nám-tan bíp): Vị ngọt thanh, không gắt, tạo độ sánh cho nước sốt.
* Me (มะขาม – má-khảm): Dùng để tạo vị chua dịu, đặc biệt trong món Pad Thái chay hoặc canh chua Tom Yum chay.
* Bơ đậu phộng và tương đen ngọt (เต้าเจี้ยว – tao-chiao): Thường thấy trong các loại sốt chấm hoặc một số món xào, tạo vị bùi béo, đậm đà.

Một “bí mật” mà mình học lỏm được từ các dì bán hàng ở chợ là họ thường dùng nước luộc rau củ quả cô đặc hoặc nấm hương ngâm để tạo vị ngọt tự nhiên và độ sâu cho nước dùng chay. Đỉnh thật sự!

Food tour xuyên Thái phiên bản “thuần chay”: Mỗi vùng một vẻ, “ngon xỉu”!

Ẩm thực Thái Lan đa dạng theo từng vùng miền, và món chay cũng không ngoại lệ. Cùng mình “đi một vòng” Thái Lan để khám phá nhé!

Miền Nam cay xé lưỡi: Cà ri chay “bùng nổ”

Ẩm thực miền Nam Thái Lan nổi tiếng với vị cay nồng và đậm đà gia vị. Các món cà ri chay ở đây như Cà ri Massaman chay (มัสมั่นเจ – mát-xà-mằn chê) với khoai lang, đậu phộng, hoặc Cà ri vàng chay (แกงกะหรี่เจ – keng gà-rì chê) với dứa và các loại rau củ thật sự là một “vụ nổ” hương vị. Nhớ dặn người bán “phet nit noi” (เผ็ดนิดหน่อย – cay ít thôi) nếu bạn không ăn cay giỏi như mình nhé, haha!

Miền Bắc dịu dàng, ngọt ngào: Khao Soi chay “đốn tim”

Lên miền Bắc, đặc biệt là Chiang Mai, ẩm thực có phần dịu hơn. Món “signature” không thể bỏ qua chính là Khao Soi chay (ข้าวซอยเจ – khao xoi chê). Sợi mì trứng vàng óng (giờ có cả phiên bản mì gạo cho người ăn thuần chay nghiêm ngặt) chan ngập trong nước dùng cà ri cốt dừa béo ngậy, thêm chút rau cải muối chua, hành tây, chanh và ớt bột. Ôi thôi, nghĩ lại mà thèm! Mình có một quán “ruột” ở gần cổng Tha Phae, Chiang Mai, bán Khao Soi chay ngon “thần sầu”.

Đông Bắc (Isaan) độc lạ: Som Tam & Larb chay “thách thức vị giác”

Vùng Isaan có nền ẩm thực rất riêng, thiên về vị cay, chua, mặn. Món Som Tam chay (ส้มตำเจ – xôm tam chê) – gỏi đu đủ không có tôm khô và nước mắm – vẫn giữ được độ giòn sần sật, vị chua cay mặn ngọt hài hòa. Hay như mình đã kể, Larb nấm chay (ลาบเห็ดเจ – làp hẹt chê) với các loại nấm xào thơm, trộn cùng thính gạo, rau thơm, ớt bột, chanh, ăn kèm xôi nếp (ข้าวเหนียว – khao niểu) thì đúng là “hết nước chấm”.

Miền Trung đa sắc: Pad Thái, Tom Yum chay “kinh điển”

Đây là vùng có nhiều món Thái “quốc hồn quốc túy” mà ai cũng biết. Dĩ nhiên, phiên bản chay của chúng cũng không kém cạnh. Pad Thái chay (ผัดไทยเจ – phัด thai chê) với đậu hũ, giá đỗ, hẹ, sốt me chua ngọt, rắc thêm đậu phộng rang. Hay Tom Yum nấm chay (ต้มยำเห็ดเจ – tôm yam hẹt chê), có cả loại nước trong (ใส – sải) và nước cốt dừa (น้ำข้น – nám khôn), chua cay đậm đà, thơm lừng mùi sả, riềng, lá chanh. Ở Bangkok, tìm mấy món này dễ như ăn kẹo, từ xe đẩy vỉa hè đến nhà hàng sang trọng.

Ăn chay kiểu Thái: Khỏe re, đẹp dáng – “Mình đã thử và tin!”

Sau mấy ngày “càn quét” đồ chay Thái, mình thấy người nhẹ nhõm hẳn, năng lượng cũng dồi dào hơn. Đúng như người ta nói, đồ ăn Thái chay vừa ngon miệng lại còn tốt cho sức khỏe. Chúng thường ít béo, ít cholesterol, giàu vitamin, khoáng chất từ rau củ quả tươi, lại còn nhiều chất xơ nữa chứ. Mấy món salad, gỏi, canh chua thì vừa thanh đạm, vừa giúp “detox” cơ thể. Bạn nào đang muốn “eo thon dáng đẹp” thì thử chuyển qua chế độ ăn nhiều món chay Thái xem sao, biết đâu lại “nghiện” như mình!

“Bỏ túi” bí kíp săn đồ chay Thái “chuẩn không cần chỉnh” tại xứ Chùa Vàng

Để hành trình khám phá ẩm thực chay Thái của cả nhà được “thuận buồm xuôi gió”, mình có vài tips nhỏ muốn chia sẻ:

1. Tìm chữ “เจ” (chê): Đây là ký hiệu của đồ chay theo kiểu Phật giáo (không hành, tỏi, kiệu…). Thường các quán có bán đồ chay sẽ treo cờ vàng có chữ “เจ” màu đỏ.
2. Học vài câu tiếng Thái “cứu cánh”:
* “Kin jay” (กินเจ): Tôi ăn chay.
* “Mai sai nam pla” (ไม่ใส่น้ำปลา): Không cho nước mắm.
* “Mai sai kapi” (ไม่ใส่กะปิ): Không cho mắm tôm/ruốc.
* “Mai sai krathiam/hom” (ไม่ใส่กระเทียม/หอม): Không cho tỏi/hành.
* “Mee ahan jay mai khrap/kha?” (มีอาหารเจไหม ครับ/คะ): Có đồ ăn chay không? (khrap cho nam, kha cho nữ).
3. Lễ hội ăn chay (เทศกาลกินเจ – thê-xà-gan kin chê): Diễn ra vào khoảng tháng 9 hoặc tháng 10 Âm lịch hàng năm. Đây là lúc cả Thái Lan “bùng nổ” với đồ chay, vô vàn món ngon được bày bán khắp nơi. Nếu đi Thái vào dịp này thì đúng là “thiên đường” cho tín đồ ăn chay. Mình từng “lạc trôi” ở Yaowarat (Chinatown Bangkok) mùa Gin Jay, đồ ăn ngập mặt, món nào cũng muốn thử!
4. Ứng dụng tìm quán chay: HappyCow là một trợ thủ đắc lực đó nha!

Thái Lan ơi, hẹn gặp lại nhé! Lời khuyên cuối cho “đồng bọn” mê chay

Vậy đó cả nhà, thế giới ẩm thực chay Thái Lan thực sự là một kho báu đầy màu sắc và hương vị đang chờ chúng ta khám phá. Đừng ngần ngại thử những món ăn mới lạ, bạn sẽ bất ngờ vì sự sáng tạo và tinh tế của người Thái trong việc biến những nguyên liệu đơn giản thành những tuyệt tác ẩm thực. Ăn chay không hề nhàm chán, nhất là khi đó là đồ chay Thái! Mình tin rằng, dù bạn là người ăn chay trường hay chỉ đơn giản muốn tìm kiếm những trải nghiệm ẩm thực mới mẻ, Thái Lan sẽ không làm bạn thất vọng.

Còn bạn thì sao? Đã thử món chay Thái nào “để đời” chưa? Chia sẻ với mình ở dưới phần bình luận nhé! Hẹn gặp lại cả nhà trong những chuyến “food tour” hấp dẫn khác của mình! Sawasdee khrap/kha!